دین و نیاز ما به فارسی(4)

«بدون تولید واژگان و مفاهیم جدید به زبان مادری، ایجاد تحول در ساختارهای جامعه، به منظور رشد و توسعه همه جانبه – آن گونه که به بومی سازی دانش بیانجامد – غیر ممکن است. ... می توان گفت وظیفه فارسی زبانان در دو حوزه، بسیار مهم­تر از حوزه­های دیگر است. نخست حوزه تولید علم است؛ چرا که تا علم تولید نکنیم زبان برای واژه سازی علمی احساس نیاز نخواهد کرد. حوزه دوم، توجه به واژه سازی و اصطلاح شناسی علمی  است که باید با توجه به ضرورت روزآمد بودن واژگان علمی و تخصصی و لزوم کنترل ورود اصطلاحات بیگانه به آن توجه کنیم. بنابراین تولید علم و نظریه پردازی، یکی از مهم ترین گزینه ها برای خروج یک کشور از انفعال و به دست گیری ابتکار عمل است. پس از مرحله تولید علم، به مرحله عرضه کردن آن با واژگان و اصطلاحات فارسی به دنیا می رسیم؛ چرا که وام گیری بیش از حد از زبان های دیگر، دستگاه واژه سازی زبان را خود به خود بیکار کرده و در نهایت از کار می اندازد، مانند عضوی که در صورت کار نکردن، اندک اندک ضعیف شده، در نهایت از کار افتاده، فلج می شود. امکانات زبان فارسی نشان می­دهد این زبان توان آن را دارد که در صورت نیاز به واژه سازی علمی بپردازد.

از دید فرهنگستان زبان و ادب فارسی، زبان علم گونه ای از زبان است که وسیله ارتباط میان اهل علم (از نظر کاربردی و نظری) و بیان مطالب و مفاهیم علمی در گفتار و نوشتار است و در عین تعامل با دیگر گونه­های زبان و بهره­گیری از واژگان انها، دارای واژگان خاص است. زبان علم دارای دو ویژگی دقت و تثبیت شدگی است تا بتواند مفاهیم را با ساده­ترین روش منتقل نماید. واژه ها و اصطلاحات زبان روزمره و متداول بین گویش وران، در زبان علم به کار نمی رود. از این رو زبان علم بیشتر از طریق نوشتار ارتباط برقرار می­کند. حتی هنگام گفتار نیز تحت تاثیر گونه نوشتاری است، زیرا گونه نوشتاری زبان علم، کوششی آگاهانه برای توصیف مفاهیم در قالب عبارات روشن و واضح است.

زبان علم، رسمی و فاقد سبکی خاص است و ویژگی آشکار ان ارتباط راحت و روان می­باشد تا دانشمندان بتوانند تمرکز خود را معطوف به خود مفاهیم کرده و سرگرم آرایه های کلامی نشوند. از این رو ممکن است خواننده عادی توان درک این زبان را نداشته باشد؛ به این علت که با مفاهیم مورد بحث آن ناآشناست. در زبان علم از کلی گویی، مبهم گویی و جامعیت زبان روزمره خبری نیست و به گونه ای بسیار دقیق به جزئیات اشاره می­شود.

ویژگی دیگر زبان علمی این است که بسیار انعطاف پذیر است؛ یعنی به سادگی می توان آن را با وظائف جدید انطباق داد تا توانایی  بیان معانی تازه را داشته باشد. از این رو در زبان علمی زبان های تخصصی شکل می گیرد که با توجه به نیاز گروههای علمی و فنی، متفاوت است؛ زیرا واژگان تخصصی هر رشته با دیگر رشته ها متفاوت است مانند زبان علمی ریاضی، پزشکی، رایانه و...

ادامه دارد....

"پژوهشنامه زبان فارسی، چالش ها و راهبردها(پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام)، منوچهر دانش پژوهان